Чӑваш халӑх сайчӗ Чӑваш наци культурин «Сувар» фончӗпе пӗрле ҫитес ҫул валли ҫӗнӗ кунталӑк (календарь) кӑларчӗ.
Ытти ҫулхисемпе танлаштарсан пысӑк уйрӑмлӑхсем ҫук — календарьте эсир чӑваш халӑх уявӗсен кунӗсемпе, чӑваш халӑхӗпе ҫыхӑннӑ пӗлтерӗшлӗ пулӑмсемпе паллашма пултаратӑр. Ҫавӑн пекех официаллӑ уяв кунӗсене те палӑртнӑ. Сӑмах май, Республика кунӗ кӑҫал шӑматкуна лекнӗрен, ӑна хӑш кун ҫине куҫарнине калакан саккуна тупайманран канмалли кун пек ҫӗртмен 23-мӗшне палӑртрӑмӑр.
Улшӑнусенчен: уйӑх ячӗсене чӑвашлисӗр пуҫне вырӑсла тата акӑлчанла ҫырнӑ. Шупкарах, тӳрех ан курӑнччӑр тесе тӑрӑшрӑмӑр пулин те типографирен тухнӑ хыҫҫӑн ятсем чиперех вуланни курӑнчӗ. Чӑвашла ятсенчен вырӑслисем ҫине куҫма пуҫланӑ тесе ан шухӑшлӑр.
Яланхи пекех календаре «СУМ» лавккара туянма пулать, хакӗ 20 тенкӗ. Кӑҫал укҫа-тенкӗ сахалтарах пулнипе тиражне пысӑккӑн кӑлармарӑмӑр — 100 штук кӑна.
«Август» фирмӑн Вӑрнарти хутӑш препаратсен савучӗ Ҫӗнӗ ҫула хатӗрленсе велосипедран чӑрӑш хатӗрленӗ. Тӗрӗссипе, Ҫӗнӗ ҫул чӑрӑшне тарасаран та, ача кӳминчен те, вилка-кашӑкран та, сӳсрен те тата ытти хатӗр-хӗтӗртен — пурӗ 33 чӑрӑш — ӑсталанӑ. Хӑйне евӗр (ют чӗлхери сӑмахпа унтисем ӑна креативлӑ теме йышӑннӑ) чӑрӑшсен конкурсне ирттернӗ май савутрисем тем те пӗр шухӑшласа кӑлараҫҫӗ. «Ҫакӑн пек тӗлӗнтермӗш комбинаци авторӗсем — ӑслӑлӑхпа производство центрӗ», — пӗлтернӗ кун пирки савутра пресс-службӑра ӗҫлекен Людмила Иванова «Фейсбукра».
Маларах эпир Вӑрнарти ҫав савут Ҫӗнӗ ҫула СССРти евӗр уявласшӑннине пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, уяв корпоративне «Назад в СССР» (чӑв. Каялла СССРа) ят панӑ май кӗрекене ларма тумтирне те иртнӗ ӗмӗрӗн 20-80-мӗш ҫулӗсенчи пек тӑхӑнасшӑн.
Чӑваш Енри МЧС ӗҫченӗсем Украинӑри Донецк тата Луганск облаҫӗсенче пурӑнакан ачасем валли пылак ҫимӗҫ пухнӑ. Ку – Ҫӗнӗ ҫул парни. Вӗсем те ытти ача пекех асамлӑ уявра савӑнччӑр тенӗ. Пылак ҫимӗҫе Мускав ҫывӑхне ӑсатнӑ ӗнтӗ.
Унти ачасем вӑрҫӑ мӗнне пӗлеҫҫӗ, анчах Ҫӗнӗ ҫул умӗн парнесем кӗтеҫҫӗ. Пӗлтӗр те Раҫҫейрен вӗсем патне пылак ҫимӗҫ ӑсатнӑ. Акци шӑпах ун чухне пуҫланнӑ. Пирӗн республикӑра та вӗсем валли парне туянас тесе укҫа пухнӑ.
Парнесене Мускав ҫывӑхӗнчи Ногинскра хатӗрлӗҫ, унтан Донецк тата Луганск облаҫӗсене ӑсатӗҫ.
Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарнӑ май вӑрманти чӑрӑшсене сыхлама тытӑннӑ. Вӗсене республикӑри икӗ предприяти ҫеҫ касма пултарать. Сӑнав вӑрман хуҫалӑхӗнче Васильев И.Ю. усламҫӑ ҫеҫ чӑрӑшсене касма пултарать. Ҫӗмӗрле вӑрман хуҫалӑхӗнче вара – «Ҫӗмӗрлери вӑрман хуҫалӑхӗ» тулли мар яваплӑ общество.
Ыттисене саккуна пӑснӑшӑн, чӑрӑша каснӑшӑн, 3 пин тенкӗрен пуҫласа 300 пин тенкӗ таран штрафлама пултараҫҫӗ. Вӑрманҫӑсем йӗрке хуралҫисемпе пӗрле рейдсем ирттереҫҫӗ. Ҫавӑн пекех автоҫулсем ҫинче тӗрӗслев посчӗсем йӗркеленӗ.
Ҫынсене саккуна пӑсса чӑрӑш каснӑшӑн 3-4 пин тенкӗ штраф тӳлеттерме пултараҫҫӗ, должноҫри ҫынсене – 20-40 пин тенкӗ, юридици сӑпачӗсене – 200-300 пин тенкӗ.
Раштав уйӑхӗн 31-мӗшӗнче «Асамлӑх уйӗ» кӑларӑм эфира тухать. Унта чӑвашсем те хутшӑнӗҫ. Шупашкар районӗнчи Чаканар ялӗнче пурӑнакан Николай Фомиряков тата Анна Пуганина Леонид Якубовича тӗлӗнтересшӗн.
Кӑларӑма раштав уйӑхӗн 17-мӗшӗнче ӳкерӗҫ. Вӗсем унта Хӗл Мучин тата Юр Пикен тумне тӑхӑнса каясшӑн. Николай халӑх инструменчӗсем каласа кӑтартасшӑн. Вӑл унта чӑвашла калаҫӗ. Николай — инженер-электрик, халӗ тивӗҫлӗ канура.
Анна Пуганина Юр Пике пулӗ. Вӗсем кӑларӑмра наци тӗррипе илемлетнӗ тума пӗрремӗш хутчен тӑхӑнӗҫ.
«Август» фирмӑн Вӑрнарти хутӑш препаратсен савучӗ Ҫӗнӗ ҫула СССРти евӗр уявласшӑн. «Назад в СССР» (чӑв. Каялла СССРа) ят панӑ корпоратива хатӗрленсе халӗ унтисем иртнӗ ӗмӗрӗн 20—80-мӗш ҫулӗсенчи евӗр тумтир шыраҫҫӗ, аслашшӗ-асламӑшӗн сунтӑхне ҫавӑрттараҫҫӗ, ӳркенменнисем ҫӗвӗҫ патне кайсах ҫӗлеттереҫҫӗ.
Корпоратив темине хӑйне евӗр ят панине савутра пресс-службӑра ӗҫлекен Людмила Иванова «Фейсбукра» пӗлтернӗ. «Малтанласа кӑна ансатӑн туйӑнать, — тенӗ пресс-ҫыруҫӑ. — Пионер галстукӗллисем, ахӑртнех, йышлӑн пулӗҫ. Пӗлтӗр ача-пӑчан ыркӑмӑллӑх елкинче пионер формиллӗ ачана курнӑччӗ. Анчах ҫакӑ кӑмӑллах мар туйӑм ҫуратрӗ. Манра Дружина канашӗн ертӳҫи халӗ те пурӑнать пулмалла. Пионер галстукне эпӗ маскарад тумтирӗнче курма хатӗр мар». Унтан Людмила Иванова ача чухне алӑпа хатӗрленӗ дневникри пикесен тумне тишкернине пӗлтернӗ май унти капӑр пикесенчен пӗрин сӑнарне илес шухӑшлине палӑртнӑ.
Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарнӑ май Шупашкарта тата Ҫӗнӗ Шупашкарта хулари пульницӑн паллиативлӑ уйрӑмӗнче выртакан ачасем валли парнесем пухаҫҫӗ. Чылай шӑпӑрланӑн – парӑнман чир. Вӗсем те ытти ача пекех Ҫӗнӗ ҫул парни пирки ӗмӗтленеҫҫӗ.
Раштав уйӑхӗн 20-мӗшӗнче ҫӳлерех асӑннӑ пульницӑн уйрӑмӗнче 11 сехет ҫурӑра Ҫӗнӗ ҫул мероприятийӗ иртет. Волонтерсем хатӗрленме тытӑннӑ ӗнтӗ. Марафона «Ӗмӗтсем пурнӑҫланаҫҫӗ» ят панӑ.
Парнесем Ҫӗнӗ ҫула пульницӑра кӗтсе илекен ачасем валли пулӗҫ. Ачасене савӑнӑҫ парнелес килсен волонтерсене канцтавар, теттесем, ытти япала пама пулать
Ҫавӑн пекех вӗсене памперс, плед, ачасене ҫитермелли пюре, сӗткен тата ытти кирлӗ.
Ҫӗнӗ ҫул… Асамлӑ вӑхӑт. Шупашкар урамӗсем каҫсерен тӗрлӗ тӗспе ҫуталса куҫа йӑмӑхтараҫҫӗ. Чылай урамра чӑшӑр лартнӑ. Тӗп чӑрӑш – Республика тӳремӗнче. Аякаран пӑхсан, тен, хӑшӗ-пӗри елка теме те хӑяймӗ, конус пек ларать.
Кӑмӑла каять-и е ҫук-и вӑл – хакӗ вара ай-яй ҫыртать. Халӑх фрончӗн хастарӗсем шутланӑ та — унӑн кашни метрӗ 264 пин тенке кайса ларнӑ. Чӑрӑш 25 метр ҫӳллӗш. Ӑна вырнаҫтармашкӑн хула хыснинчен 6,6 миллион тенкӗ тӑкакланнӑ.
Пӗлтӗр РЕН-ТВ телеканал Раҫҫейри чи хаклӑ чӑрӑшсем пирки сюжет кӑтартнӑ. Камера тӗлне пирӗн чаплӑ чӑрӑш та лекнӗ. «Регионсенчи чиновниксем хӑйне евӗр тупӑшу йӗркеленӗ: Ҫӗнӗ ҫул чӑрӑшӗ хаклӑрах? Арифметика интереслӗ пулса тухнӑ. Пасарти хака илес пулсан, 1 метр чӑрӑша теттисемпе пӗрле лартмашкӑн 120 пин тенке яхӑн кирлӗ.
Мускавра, тӗслӗхрен, 1 метршӑн 208 пин тенкӗ тӳленӗ. Шупашкарта вара – 264 пин тенкӗ. Иркутск облаҫӗнчи Братск хулинчи чӑрӑш вара рекорд лартнӑ – 26 пин тенкӗ. Ҫапла майпа чиновниксен хысна укҫипе тунӑ харпӑр дизайнӗ пасар хакӗнчен 2 хут хаклӑрах пулса тухнӑ», — тенӗ сюжетра.
Хаклӑ вулаканӑм! Ҫак статьяна тимлӗн вуласа пыратӑн пулсан эп саншӑн савӑнмаллипех савӑнатӑп!
Ҫӗршывра укҫа-тенкӗ ҫитменнине пула пирӗн пуҫлӑхсем тӗрлӗ майпа перекетлеме тӑрӑшаҫҫӗ. Мӗн тӗлӗнмелли пур? Эсӗ те, хаклӑ вулаканӑмӑр, перекетлетӗн пуль-ха. Санӑн ту тупӑшу ыттисен пекех чакса пырать пуль-ха. Эсӗ те ыттисем пекех йӳнӗрех таварсем ҫине куҫма тӑрӑшатӑн, лавккара йӳнӗреххине суйлатӑн. Ҫак сӑлтавпах ӗнтӗ пирӗн тӳре-шара та чӑваш сӑмахӗсене перекетлет, вӗсемпе сайра хутра усӑ курать. Чӑваш сӑмахӗ ытла та «хаклӑ» мар-и?
Ҫавӑнпа та, хаклӑ вулаканӑмӑр, эпӗ саншӑн хӗпӗртетӗп! Савӑн, ҫак текста эпӗ ҫав тери «хаклӑ» чӑваш сӑмахӗсемпе ҫырса паратӑп, вӗсене вуласа сан чӑваш чуну килентӗр, канлӗх туптӑр! Эпӗ тӳре-шара мар, пуҫлӑх мар. Чӑваш сӑмахӗ «хаклӑ» тесе ӑна перекетлесе тӑмӑп!
Ку тӑрӑхлани пулчӗ ӗнтӗ, сӑмахӗ вара ман Ҫӗнӗ ҫул уявӗ тата чӑваш чӗлхипе усӑ курасси пирки. Ҫак уява илемлетнӗ чухне чӑваш чӗлхипе сахал хутра ҫеҫ усӑ курни пирки кашни ҫул ҫыраҫҫӗ, анчах ӗҫӗ вырӑнтан ниепле те тапранасшӑн мар.
Елчӗкре пурӑнакан София Павловӑн Ҫӗнӗ ҫулхи ӗмӗчӗ пурнӑҫланнӑ. Сусӑр хӗрача, ДЦПпа чирлӗскер, синтезатор пирки ӗмӗтленнӗ.
«Хӗл Мучи, Кӑҫал эпӗ хама лайӑх тытрӑм. Эпӗ чирлӗ, ҫавӑнпа хам ҫыраймастӑп, маншӑн анне ҫыру шӑрҫалать. Кӑҫал эпӗ хам тӗллӗн ларма тата кӑштах тӑма хӑнӑхрӑм. Мана синтезатор кирлӗ, вӑл пӳрнесене аталантарма пулӑшӗ. Тен, ҫитес ҫул вара хамах сан патна ҫыру ҫырӑп», — тенӗ София ҫырура.
Хӗрачан ӗмӗчӗ пурнӑҫланнӑ. «АВТОРЕГИОН» компани ун валли синтезатор туяннӑ. Антон Ким Хӗл Мучин парнине Софийӑна тыттарнӑ. Халӗ хӗрача сентезатор каласа пӳрнисене аталантарӗ.
-1.7 °C